اثرات زیرکشندگی باکتری bacillus thuringiensis روی برخی پارامترهای اکوفیزیولوژیک شب پره helicoverpa armigera و زنبور پارازیتوئید habrobracon hebetor

اثرات زیرکشندگی بیمارگر(btk) bacillus thuringiensis subsp. kurstaki روی پارامترهای اکوفیزیولوژیک شب پره ی helicoverpa armigera (hübner) و پارامترهای زیستی زنبور پارازیتوئید habrobracon hebetor (say) در شرایط دمایی1±26 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5±70 درصد و دوره ی نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی مورد مطالعه قرار گرفت. کمترین (87/31 روز) و بیشترین (17/37 روز) طول دوره ی رشد و نمو مراحل نابالغ لاروهای نئونات تیمار شده ی شب پره ی h. armigera به ترتیب در تیمارهای شاهد و lc25 ثبت شد. باروری حشرات ماده نیز به طور معنی داری تحت تاثیر قرار گرفته و کمترین میزان باروری (46/98 تخم) در تیمار lc25 ثبت شد. نرخ تفریخ نیز با افزایش غلظت کاهش یافت و در تیمار lc25 به صفر رسید. علاوه بر لاروهای نئونات تیمار شده، غلظت های مختلف بیمارگر btk پارامترهای زیستی نسل بعد این شب پره را نیز تحت تاثیر قرار دادند. بر همین اساس، کمترین (92/82 نتاج ماده) و بیشترین (13/349 نتاج ماده) مقادیر نرخ خالص تولید مثل (r0) به ترتیب در تیمارهای lc25 و شاهد ثبت شد. کمترین مقادیر نرخ ذاتی (rm) و متناهی (?) افزایش جمعیت نیز در تیمار lc25 ثبت شد (به ترتیب 129/0 و 137/1 بر روز). بیشترین مقادیر شاخص رشد نسبی (rgr) (073/0 میلی گرم/میلی گرم/ روز) در بالاترین غلظت زیرکشنده ی مورد مطالعه (lc25) به دست آمد. شاخص مصرف نسبی (rcr) نیز با افزایش غلظت مورد مطالعه افزایش یافت و بیشترین مقدار آن در تیمار lc25 محاسبه گردید (138/2 میلی گرم/میلی گرم/ روز). علاوه بر پارامترهای زیستی و شاخص های تغذیه ای، فعالیت پروتئازی معده ی میانی در لاروهای سن پنجم شب پره ی h. armigera نیز تحت تاثیر غلظت های زیرکشنده ی بیمارگر btk قرار گرفت. بیشترین میزان فعالیت پروتئازی کل در تیمار شاهد ثبت شد و با افزایش غلظت از میزان فعالیت ویژه ی این آنزیم کاسته شد. فعالیت ویژه ی آنزیم های کیموتریپسین و الاستاز نیز با افزایش غلظت بیمارگر btk کاهش یافت اما تیمارهای مختلف مورد استفاده فعالیت ویژه ی آنزیم تریپسین را تحت تاثیر قرار ندادند. با توجه به اینکه فعالیت ویژه ی آنزیم تریپسین یکی از عوامل ایجاد مقاومت نسبت به بیمارگر bt می باشد، لذا نتایج به دست آمده در پژوهش حاضر موید پتانسیل شب پره h. armigera در ایجاد مقاومت نسبت به این بیمارگر می باشد. بر اساس نتایج به دست آمده، پارامترهای زیستی زنبور پارازیتوئید h. hebetor نیز تحت تاثیر غلظت های زیرکشنده ی بیمارگر btk قرار گرفت. کمترین (34/12 روز) و بیشترین (11/14 روز) طول مراحل رشد و نمو قبل از بلوغ این پارازیتوئید در تیمار شاهد و lc25 ثبت شد. کمترین میزان باروری این پارازیتوئید در تیمار lc25 ثبت شد (14/41 تخم). نرخ خالص تولید مثل (r0) زنبور پارازیتوئید h. hebetor نیز در تیمارهای مختلف از نظر آماری متفاوت بود و کمترین میزان این پارامتر (68/9 نتاج ماده) در تیمار lc25 ثبت شد. مقادیر محاسبه شده ی نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) نیز در تیمارهای مختلف مورد مطالعه از نظر آماری متفاوت بود و بیشترین میزان این پارامتر در تیمار شاهد به دست آمد (227/0 بر روز). کمترین (121/1 بر روز) و بیشترین (255/1 بر روز) مقادیر نرخ متناهی افزایش جمعیت (?) زنبور پارازیتوئید h. hebetor نیز به ترتیب در تیمارهای lc25 و شاهد محاسبه شد. بر اساس نتایج به دست آمده در پژوهش حاضر، توانایی شب پره ی h. armigera در ایجاد مقاومت نسبت به بیمارگر btk و همچنین کاهش پتانسیل تولید مثلی زنبور پارازیتوئید h. hebetor روی لاروهای تیمار شده شب پره ی h. armigera از جمله مواردی است که در برنامه های مدیریت تلفیقی کرم غوزه ی پنبه با استفاده از این عوامل مهار زیستی باید مورد توجه ویژه قرار گیرد.